Kada bi se po životu proslavljenog umetnika Bekima Fehmijua snimao film, on bi obilovao smehom, suzama, tugom, radošću, setom, razočarenjima, ali i predivnim optimizmom da i u najtežim prilikama uvek sve može biti bolje. Ovaj jugoslovenski filmski i pozorišni glumac albanske nacionalnosti rođen je 1. juna 1936. godine u Sarajevu kao šesto od osmoro dece. Njegov otac Ibrahim Halili završio je učiteljsku školu u Skoplju, a tokom školovanja dobio je nadimak Fehmiju, što na arapskom znači odličan, zbog čega je nekoliko godina kasnije odlučio da ga uzme za prezime koje je naknadno preneo na svoje potomke. Zbog insistiranja na tome da svoj narod uči pismenosti, Bekimov otac često je bio proganjan, a jednom prilikom čak je bio osuđen i na smrt. Na sreću, kaznu je izbegao preseljenjem iz Đakovice u Sarajevo, ali na ovaj postupak, između ostalog, navela ga je i loša materijalna situacija. Nedavno preminuli umetnik potiče iz tradicionalne porodice u kojoj su se oduvek poštovale patrijarhalne vrednosti, pa je njegov otac bio zadužen za izdržavanje mnogobrojnih članova porodice, dok je majka Hazalija bila kod kuće i vaspitavala decu.
- Majka me je rodila u košuljici, u ponedeljak 1. juna 1936. u šest i trideset po podne, u Sarajevu, u ulici Nova mahala br. 6... Ja, Bekim, što znači blagoslov, poslednji sam od muške dece. Imam veliku i gotovo uvek ošišanu glavu... Mene svi vole i uvek se raduju kad me vide, daju mi novac da kupim sladoled ili salep (slatki napitak), na primer advokat sa Papaz-čaršije ili moj ujak Mazlum – napisao je Bekim u memoarskom romanu Blistavo i strašno objavljenom 2001. godine.
Nakon što se 1941. raspala ondašnja Kraljevina Jugoslavija, a Bosna postala deo Nezavisne Države Hrvatske, Bekimova porodica ponovo pakuje kofere i nakratko odlazi u Skadar, koji je bio pod italijanskom vlašću, a odatle u Prizren. Baš u tom gradu svili su svoje porodično gnezdo i pustili korene, a legendarni glumac i njegova braća i sestre u tom gradu završili su osnovnu školu i gimnaziju.
- Jedne noći 1944. godine, dok su svi spavali, u kuću su upali Nemci. Tražili su nešto po kući. Tatu i ujaka Mazluma prislonili su licem prema zidu i hteli da ih streljaju zato što se tata i pored opomena neprestano okretao. Na kraju su otišli uz aufiderzen i osmeh oficira. Ja trčim ispred njega, podižem ruku u znak pozdrava i kažem: Hajl Hitler. Kad je oficir izašao iz sobe, odjednom, pred očima mi se pojavilo puno zvezdica. Mahinalno sam se okrenuo u pravcu iz koga je došao šamar i video majku Diju, još uvek sa Ljuljetom (najmlađa sestra) u naručju, kako me strogo gleda. Pa ja sam to rekao kako bih umilostivio Nemca da puste tatu – izgovorio sam i briznuo u plač, prisećao se Bekim i svoja sećanja pretvorio u reči monografije koja odiše duhom vremena u kome je slavni umetnik odrastao. Oslobođenje od Nemaca porodici Fehmiju nije donelo spokoj, pa je njegov otac često hapšen od strane vladajućih komunista kojima se nisu dopadali njegovi prosvetiteljski poslovi.
Kada je maturirao u prizrenskoj gimnaziji, Bekim se preselio u Beograd, gde je studirao Fakultet dramskih umetnosti od 1956. do 1960. godine, u klasi profesora Mate Miloševića. Na glumu su ga primili iz prvog pokušaja, pošto je pre toga bio član Oblasnog pozorišta u Prizrenu, ali pošto je govorio isključivo albanski jezik, uslov je bio da nauči srpsko-hrvatski, što je on ubrzo i učinio. Bio je izuzetno talentovan, a profesor Milan Đurić stalno ga je bodrio da napreduje i bude što bolji, a Bekim ga je bespogovorno slušao. Snimio je mnoštvo filmova i bio prvi kosovski Albanac koji je postao pozorišni i filmski glumac. Imao je niz uloga koje su promenile istoriju kinematografije Jugoslavije i ostavio je neizbrisiv trag svojim rolama u inostranstvu. Njegove kultne uloge u filmovima: Specijalno vaspitanje, Skupljači perja, The Odyssey, Black Sunday, Hot Years, The Deserter i Roj, ostaće zapamćene kao umetnička ostvarenja koja su zauvek promenila sedmu umetnost. Nakon odigrane uloge Belog Bore na romskom jeziku, bio je veoma tražen od strane inostranih režisera, uključujući i one američke. Na balkanalskoj proslavi, u proleće 1967. godine, u hotelu Martinez u Kanu, nakon što su Skupljači perja osvojili Zlatnu palmu, dok su na račun beogradskog producenta Avala filma tekli potoci najskupljeg šampanjca i služile se najprobranije delicije od kavijara do lastavičjega gnezda, Bekim je sa Oliverom Vučo bio najblistavija zvijezda. Svetske novine objavile su fotografiju kako mladi glumac na plaži u naručju nosi neprikosnovenu holivudsku divu Širli Meklejn za koju su verovali da je njegova izabranica. Usred slavlja, Bekimu je tada prišao producent Dino de Laurentis i ponudio mu naslovnu ulogu u spektakularnoj televizijskoj seriji Odisej. Slavni Italijan, pred kojim su drhtale i najplaćenije zvezde i nenaviknut da mu protivureče, nije verovao da dojučerašnji anonimus sa Balkana ne prihvata njegovu visoku novčanu ponudu i traži još veći honorar. Kosmičku popularnost Fehmiju je stekao ulogom diplomate u ostvarenju Avanturist, a premijera tog filma prvi put u istoriji bila je upriličena na 10.000 metara visine, u džambo džetu na liniji od Londona do Los Anđelesa. Ipak, kritike su bile nemilosrdne i srušile su Bekimove snove o karijeri u Holivudu, ali zbog toga za njim nimalo nije opala potražnja u Italiji, u kojoj je odradio sijaset filmova i TV serija. Poslednja je bila o Džingis-kanu 1992. godine u režiji uglednog Kena Anekina. U svojoj međunarodnoj karijeri nastupao je sa brojnim filmskim zvezdama kao što su Džon Hjuston, Ava Gardner, Šarl Aznavur, Irena Papas, Klaudija Kardinale, Olivija de Hevilend, Robert Šo, Fernando Rej, Dirk Bogard i Kendis Bergen. Igrao je na srpsko-hrvatskom, albanskom, španskom, engleskom, francuskom, italijanskom i makedonskom jeziku. Bio je jedini glumac iz istočnoevropskih zemalja koji je na Zapadu snimao više od dvadeset godina.
Ipak, u znak protesta zbog antialbanske propagande koja je bila sve prisutnija u zemlji koju je podrazumevao za svoju, 1987. godine demonstrativno je napustio pozorište. U tom periodu odlučio se na doživotno ćutanje i za medije, zbog čega su ga najuticajniji novinari praktično molili da makar nakratko prekrši dato obećanje. Međutim, ostao je dosledan do smrti u svom stavu jer se po njegovom mišljenju mržnja između dva naroda iz godine u godinu sve više produbljivala.
Inače, za razliku od njegovog poslovnog života koji mu je istovremeno donosio sreću i tugu, svakodnevica pored supruge i koleginice Branke Petrić i sinova Uliksa i Hedona, pričinjavala mu je radost do kraja života. Bekimova ljubav sa Brankom bila je poput najlepše filmske priče. On i tadašnja glumačka početnica, koja je 1967. godine debitovala u Ateljeu 212, igrali su supružnike u predstavi Jaje i mada su se kradomice posmatrali, ipak nisu otpočeli vezu. Međutim, sudbina je htela da ih reditelj Jakov Lind već sledeće godine ponovo zajedno angažuje i tokom snimanja u Opatiji rasplamsavanje emocija više ništa nije moglo da obuzda. Branka je ubrzo ostala u drugom stanju, ali pošto je Bekim tada snimao seriju Odisej u Rimu, nije mogao da napušta mesto snimanja, pa su odlučili da se venčaju u Večnom gradu. U pratnji kumova Ognjena Price, tadašnjeg jugoslovenskog ambasadora u Rimu, i Zorice Budisavljević, rođene sestre Jovanke Broz, Branka je otputovala u Italiju, ali ih je matičar obavestio kako nije u mogućnosti da ih venča bez rodnih listova. Razočarana Petrićeva vratila se u Beograd i primala čestitke kao da se zaista udala, a njena majka Radmila zaputila se u Bekimovo rodno Sarajevo po njegov rodni list. Posle dve nedelje, kada su prikupili dokumenta, svi zajedno ponovo su otišli u Rim i ozakonili svoju vezu iz drugog puta. Slavlje povodom braka organizovano je u jednom prestižnom rimskom restoranu, a među gostima bili su Beba Lončar i Voren Biti. Ubrzo im se rodio prvi sin Uliks koji je oženjen s glumicom Snežanom Bogdanović i imaju ćerkicu Niku, a kasnije i drugi naslednik Hedon. Ljubav između ovo dvoje vrsnih umetnika trajala je sve do smrti doajena jugoslovenske kinematografije koji je tragično okončao život 15. juna oko četiri sata po podne u svom stanu u beogradskom naselju Zvezdara, gde je živeo sa suprugom. Slavni Beli Bora, prema navodima policije, izvršio je samoubistvo, budući da je pored njegovog beživotnog tela pronađen pištolj. Tačni razlozi zbog kojih je došlo da ovog nemilog čina nisu poznati, ali pretpostavlja se da se sedamdesetčetvorogodišnji umetnik na ovako strašan kraj odlučio zbog teške bolesti. Naime, Bekim je pet meseci pre smrti doživeo moždani udar i preko noći fizički zanemoćao, ali i utonuo u depresiju jer je uvideo da ništa više neće biti kao pre. I dok su njegovi najbliži znali da se bori sa crnim mislima, prijatelji koji ga nisu viđali svaki dan, ostali su u šoku jer je neposredno pre bolesti bio izuzetno vitalan i dobro raspoložen. Odlazak legendarnog glumca ostavio je neizbrisivu bol u srcu njegovih najmilijih, ali i brojnih poštovalaca Bekimovih nezaboravnih rola. Kremiran je 17. juna na Novom groblju u Beogradu, a glumčev pepeo je, po njegovoj želji, prosut u reku Bistricu kod Prizrena, gde je uz Beograd proveo najveći deo života.
Moni Marković
